Projeksionet hartografike Nga Wikipedia, Enciklopedia e Lirë Shko te: navigacion, kërko Zhvillimi historik i projeksioneve hartografike shkon parale me zhvillimin e hartografisë dhe përpilimin e hartave. Me zhvillimin e shkencës dhe teknologjisë parqitet nevoja e zhvillimit të llojllojshmërisë së përmbajtjes së hartave, si për nga shkalla dhe dedikimi, me këtë rast rritet nevoja e përsosshmërisë së projeksioneve hartografike dhe elementeve matematike në harta. Projeksioni më i vjetër hartografik është ai gnomatik (qendrorë), autor i të cilit projeksion ishte Talesi (639 - 548), i cili është shfrytëzuar për përilimin e hartës së yjeve në qiell. Mandej na paraqitet projeksioni ortografik i Apolonit (262-190) dhe atë stereografik dhe projeksionit të thjeshtë konik të Hiparit. Kulminacionin e vet të zhvillimit hartografia e arriti në kohën e Romës së vjetër me përpjekjet e matematicientit të Aleksandrisë Ptolemeu (90 - 168), i cili propozoi dhe përpiloi dy projeksione të reja hartografike (projeksioni konik ekuidistant dhe ekuivalent) të cilët përdoren edhe sot. Hartografia e mesjetës karakterizohet me zbulimin e teknikës së vulosjes, e cila është përdorur për zgjidhjen e problemeve të reprodukimit në hartografi. Hartografia mesjetare është e njohur me projeksionin konform cilindrik përpilues i të cilit është Gerhard Kremer Merkator (1512 - 1594). Etapa e katërt është radhitur në etapë të zhvillimit intenziv rreth aplikimit dhe përpunimit të hartave topografike me shkallë të madhe. Hartat topografike janë përpunuar me prijeksionin cilindrik ekvidistant dhe projeksionit konik joperspektiv. Kjo është koha e matematicientëve të cilëve iu ka interesuar teorija e projeksioneve hartografike ndër të cilët më të njohurit janë : Logran (1736 - 1813) i cili ka përpunu bazat themelore të projeksionit conform jopërsepktiv. Lambert (1728 - 1777) është i njohur me projeksionin conform konik, i cili për një kohë të gjatë është shfrytëzuar si projeksion shtetërorë në vendet frankofone. Ojler (1707 - 1783) është themelues i projeksionit konik ekvivalent. Këtë periudhë e shënon edhe teorija e përgjishme pë rparaqitjen konformne nga një sipërfaqe në tjetrën, thmelues I së cilës ëhit shkencëtari gjerman Karl Fridrig Gaus (1777 - 1855). Në kuadër të teorisësë përmendur, Gaus Krygeri vendosi bazat e projeksionit të tërthort konformn cilindrik, i cili ëhit projeksioni më i përdorur is projeksion shtetërorë në shum shtete. Projeksionet e përmendura pa ndryshime të mëdha janë përkrahë is pjesë përbërëse të sistemit projektiv botërorë, ku prej atëherë njihet si Projeksion Transvers Univerzal i Merkatorit (PTUM) Me zvillimin e teknikës kompjuterike shkenca e hartografisë dhe teorija e projeksioneve hartografike është përballur me terme të reja gjat studimit dhe hulumtimit. Të arriturat rekorde të shkencës dhe teknikës , në periudhën më të re erdhi deri te zhvillimin i sistemit gjeoinformativ, dhedhe aplikimi i detektimit nga largësia për dhënjën einformatave në hartat digjitale. Tabela e përmbajtjeve [fshih] 1 SISTEMI I KORDINATAVE NË HARTOGRAFI 1.1 Sistemi koordinativ hapsinor ellipsoid gjeodet 1.2 Sistemi koordinativ sferik polar 1.3 Sistemi koordinativ kënddrejt në rrafsh SISTEMI I KORDINATAVE NË HARTOGRAFI Definimi i pikave të caktuara, në rrafsh ose në hapsirë bëhet duke dhënë numrat të cilët parqesin kordinatat. Nocioni kordinatë ka ardhë nga fjala latine; co – bashk, dhe ordinatus definim (përcaktim). Kordinatat më të vjetra që njihen deri më sot të cilat kan gjetë përdorim në pozicionimin e pikave të trupave qiellorë nga kordinatat astronomike (gjeografike) – gjerësia dhe gjatësia nga i cili përcaktohet pozita në pikat sferës qiellore dhe rruzullit të Tokës. Meritat më të mëdha për promovimin dhe definimin e sistemit kënddrejt të kordinatave i takojnë matematicientit frances Dekart ( 1596-1650), dhe për këtë arsye sistemi kordinativ kënddrejt u quajt – sitemi kordinativ i Dekartit Ekzistojnë disa klasifikime të sistemit koordinativ. Parasegjithash, hartografija matematike përfshinë dhe shfrytëzon gati të gjitha sistemet e koordinatave të cilat bazohen : kordinatat elipsoide hapsinore gjeodete, koordinatat sferike-polare dhe sistemi koordinativ këndrejt në rrafshin Sistemi koordinativ hapsinor ellipsoid gjeodet Sistemi koordinativ hapsinor ellipsoid gjeodet është njëri ndër sistemet më të vjetra dhe shërben pozicionimin e pikave në sistemin e përbashkët në tërë Tokën, ndërsa pozicionimi i pikave zakonisht përcaktohet me këndin e koordinatave : gjerësinë dhe gjatësinë gjeogtrafike. Gjerësia gjeografike ( B) pqraqet këndin i cili përmbyllë normalen në pikat e dhëna në rrafshin ekuatorial. Gjatësia gjeografike (L) paraqet këndin ndërmjet rrafshit dhe meridianit përgjat pikes së dhanun dhe rrafshit në meridianin fillestarë. Për definimin e saktë të pikave në hartën fizike në sipërfaqen e Tokës,është e nevojshme edhe koordinata e tretë e ajo është lartësia gjeodete (elipsoide) (H), Lartësia gjeodete ( H ) paraqet largësinë elevanten) e pikave mbi sipërfaqen elipsoide, të matur përgjat normales së pikës së dhënë. Gjersia gjeodete, gjatësia gjeografike dhe lartësia gjeodete, të tri këto komponente përbëjënë sistemin gjeodet hapsinor ellipsoid. Sistemi koordinativ sferik polar Sistemi koordinativ sferik polar, mund të përdoret në teori dhe praktikën hartografike. Në këtë sistem pozita e pikës në sferën e Tokës orijentohet relativisht – gjegjësishtnë pikën Qo me koordinatat e njohura gjeografike (□o, Δo). Pika Qo paraqet polin nw sistemin koordinativ polar. Në sistemin koordinativ sferik-polar, pozita e pikave definohen me anë të dy koordinata me vija jo të drejta : azimuti (A) dhe distance zenitale ( z). Azimuti parqet këndin ndërmjet meridianit përgjat polit ( Qo) në sistemit koordinativ sferik-polar dhe qarkorja e madhe ( QoT) i cili lidh polin me pikën T. Azimuti matet me drejtimin e dy shigjetave të orës dhe vlera e sajë ndahet në 0-360º Distanca zenitale paraqet gjatësinë rrethine vogël dhe rrethit të madh, ndërmjet polit dhe pikës T. Vlera e distancës zenitale ndahet në intervale nga 0-180º Në krahasim me rrjetin e koordinatave gjeografike nga të cilat përbëjnë paralelet dhe meridianet, sistemit koordinativ sferik-polar definohet rrjeti vertikal dhe almukantar. • Rrjeti vertikal paraqet rrathët e mëdhenjë të sferës së Tokës i cili ka azimut constant në sistemin koordinativ sferik-polar. (A=const.) • Rrjeti almukatar janë rrath të vegjël të sferës së Tokës të cilët karakterizohen me konstanten e distancës zenitale (Z=const.). Projeksionet në rrjetin vertikal dhe almukatar në rrafsh formojnë rrjetin i cili është i njohur me emrin rrjeti normal hartografik. Sistemi koordinativ kënddrejt në rrafsh Sistemi koodinativ kënddrejt në rrafsh definohet mepikën 0 e cila paraqet kordinaten fillestare dhe boshtin orthogonal( X, Y). X – paraqet apcisën ndërsa Y boshtin e kordinatave. Në praktikë më së shpeshti shfrytëzohen dy tipe të sistemit koordinativ kënddrejt në rrafsh edhe at: -sistemi koordinativ i djatht dhe i majt ( fig . Sistemi i djatht koordinativ sillet rreth boshtit – Y në sistem fitohet rrotacioni në boshtin X në këndin prej 90º në të kundërtën e rrotullimit të akrepave të orës. Në hatografi zakonisht shfrytëzohet sistemi koordinativ i majt me anë të të cilit vendoset kusht i dyfisht – apsiza positive në X – bosti iorientuar kah veriu, ndërsa apsiza positive në Y – boshti i orientuar kah lindja